AN NINH MẠNG 2025: TỪ “LỖ HỔNG” CON NGƯỜI ĐẾN CHIẾN LƯỢC QUỐC PHÒNG SỐ
Th12
Tác giả: Mai Hồ Hải Âu – Công ty TNHH thiết bị công nghệ Sao Việt
Chuyên mục: Chiến lược An toàn thông tin & Quản trị
Lời mở đầu: Sự thật đằng sau những con số
Là một người làm nghề lâu năm, tôi thấy chúng ta thường nói về Chuyển đổi số như một cơ hội vàng, nhưng ít ai dám nhìn thẳng vào “khoảng tối” của nó. An ninh mạng tại Việt Nam không còn là câu chuyện cảnh báo của tương lai, nó là cơn đau của hiện tại.
Theo báo cáo mới nhất từ NCS, chỉ trong “nửa đầu năm 2025, Việt Nam đã ghi nhận mức tăng kỷ lục về các vụ tấn công mạng, với hàng chục nghìn sự cố liên quan đến mã độc tống tiền (Ransomware) và lừa đảo trực tuyến” [1]. Đáng báo động hơn, thiệt hại kinh tế do virus máy tính gây ra đối với người dùng Việt Nam vẫn đang ở mức rất cao, theo số liệu từ Chương trình Đánh giá An ninh mạng BKAV [2].
Những con số này chứng minh một thực tế nghiệt ngã: “Biên giới số” của chúng ta đang bị xâm phạm, không phải vì chúng ta thiếu công nghệ, mà vì chúng ta thiếu một tư duy phòng thủ toàn diện.
PHẦN 1: HỆ SINH THÁI KỸ THUẬT – LÁ CHẮN THÉP
Để bảo vệ huyết mạch số, chúng ta cần một hệ thống phòng thủ chủ động, nơi công nghệ hoạt động như một cơ thể sống 24/7.
1. Bộ não chỉ huy: SOC & SIEM
Trong bối cảnh bùng nổ dữ liệu, sức người không thể giám sát hàng tỷ gói tin mỗi ngày. Chúng ta cần SOC (Security Operations Center) đóng vai trò bộ chỉ huy, kết hợp với SIEM thế hệ mới tích hợp AI. Thay vì chỉ báo động khi “nhà đã cháy”, AI giúp dự báo đám cháy từ những tia lửa nhỏ nhất dựa trên hành vi bất thường.
2. Các lực lượng tinh nhuệ
Hệ thống máy móc cần những chuyên gia vận hành. Thế giới Cyber chia làm nhiều chiến tuyến:
- Red Team (Tấn công): Những người tư duy như kẻ trộm để tìm lỗ hổng trước khi hacker mũ đen tìm thấy.
- Blue Team (Phòng thủ): Những kiến trúc sư xây dựng thành trì, bảo vệ hạ tầng Server và Cloud.
- Digital Forensics (Điều tra số): Khi sự cố xảy ra (như vụ tấn công vào các hệ thống tài chính gần đây), họ là những “pháp y” truy vết tội phạm và khôi phục dữ liệu sống còn.
PHẦN 2: THẾ TRẬN LÒNG DÂN VÀ “TỬ HUYỆT” QUẢN TRỊ
(Đây là phần quan trọng nhất. Công nghệ có thể mua bằng tiền, nhưng văn hóa an ninh thì không).
1. Thế trận nhân dân: Mỗi người dân là một “Sensor”
Hacker ngày nay không tốn công phá tường lửa (Firewall), chúng tấn công vào mắt xích yếu nhất: Con người.
Theo báo cáo Viettel Threat Intelligence [3], các chiến dịch lừa đảo (Phishing) đang gia tăng chóng mặt, nhắm trực tiếp vào người dùng cuối qua email và tin nhắn OTT. Nếu mỗi nhân viên, mỗi người dân không trở thành một “cảm biến” để nhận diện lừa đảo, thì mọi công nghệ bảo mật đều vô nghĩa.
2. Sự “thờ ơ” của Lãnh đạo
Khảo sát Cybersecurity Readiness Index của Cisco [4] đã chỉ ra một nghịch lý: Dù đa số lãnh đạo lo ngại về an ninh mạng, nhưng số lượng tổ chức thực sự “sẵn sàng” về mặt quy trình lại rất thấp.
- Tư duy sai lệch: Nhiều Sếp vẫn coi An ninh mạng là “Chi phí chìm” (Cost Center) thay vì “Đầu tư sinh tồn”.
- Lỗ hổng quy trình: Dữ liệu mất không phải do hacker giỏi, mà do nhân viên vứt tài liệu mật vào sọt rác, hoặc bán ổ cứng cũ chưa qua quy trình xóa trắng (Wipe data) chuẩn NIST.
3. Bi kịch của “Người gác đền” (IT)
Đây là điều tôi trăn trở nhất. Chuyên gia bảo mật – người nắm giữ sinh mệnh số của tổ chức – đang bị đặt sai vị trí:
- Bị xem nhẹ: Bắt một chuyên gia bảo mật đi “sửa lỗi font chữ”, “cài máy in” là một sự lãng phí chất xám khủng khiếp.
- Rủi ro cao: Lương thưởng không tương xứng với trách nhiệm. Khi người giữ kho báu bị đói và không được tôn trọng, rủi ro nội bộ (Insider Threat) sẽ là “quả bom nổ chậm”.
BẢNG KIỂM TRA SỨC KHỎE AN NINH MẠNG (Quick Health Check)
Dành cho Lãnh đạo tự đánh giá ngay lập tức thực trạng doanh nghiệp mình.
Tôi đã soạn thảo 10 câu hỏi cốt tử này. Nếu bạn trả lời “KHÔNG” quá 3 câu, hệ thống của bạn đang trong tình trạng báo động đỏ.
| Hạng mục | Câu hỏi kiểm tra (Tự đánh giá: Có/Không) |
| Kỹ thuật | 1. Bạn có backup dữ liệu theo quy tắc 3-2-1 (có 1 bản offline) để chống Ransomware không? |
| 2. Tài khoản quản trị và Email công ty có bắt buộc xác thực 2 lớp (MFA) không? | |
| 3. Hệ điều hành và phần mềm có được cập nhật bản vá lỗi tự động không? | |
| Con người | 4. Nhân viên có được đào tạo nhận biết Email lừa đảo (Phishing) 6 tháng/lần không? |
| 5. Khi nhân viên nghỉ việc, quyền truy cập (email, server) có được cắt trong vòng 1 giờ không? | |
| 6. Công ty có quy định cấm đặt mật khẩu dễ đoán (vd: 123456, Cty2025) không? | |
| Quản trị | 7. Bạn có máy hủy giấy cho tài liệu mật và quy trình xóa trắng ổ cứng cũ trước khi thanh lý không? |
| 8. Dữ liệu công ty có được phân loại rõ ràng (Mật/Nội bộ/Công khai) không? | |
| 9. Nếu sáng mai bị tấn công, nhân viên có biết chính xác phải gọi cho ai ngay lập tức không? | |
| 10. Bộ phận IT/Security có ngân sách riêng và tiếng nói độc lập trong các cuộc họp chiến lược không? |
PHẦN 3: KIẾN NGHỊ CẢI CÁCH
Chúng ta không thể chống lại tội phạm mạng thế hệ mới bằng tư duy quản lý hành chính cũ kỹ. Để xây dựng một “Thế trận nhân dân trên không gian số”, tôi kiến nghị:
- Trả lại vị thế cho IT: Tách bạch rõ ràng vai trò IT Helpdesk (hỗ trợ) và IT Security (Bảo mật). Trả lương cho IT là trả cho những rủi ro họ ngăn chặn được.
- Lãnh đạo phải đi đầu: Người đứng đầu phải hiểu rằng: Một văn bản giấy bị ném vào sọt rác sai quy trình có thể gây thiệt hại ngang với một cuộc tấn công mạng.
- Văn hóa bảo mật: Hãy biến việc “Check kỹ trước khi Click” trở thành phản xạ tự nhiên của mỗi nhân viên, giống như việc đội mũ bảo hiểm khi ra đường.
An ninh mạng không sinh ra lợi nhuận trước mắt, nhưng nó giữ cho lợi nhuận của bạn không bốc hơi sau một đêm.
TÀI LIỆU THAM KHẢO & TRÍCH DẪN DỮ LIỆU:
Để đảm bảo tính khách quan và khoa học, bài viết sử dụng dữ liệu từ các báo cáo chuyên ngành sau:
- [1] NCS Report (2025): Báo cáo tình hình An ninh mạng Việt Nam 6 tháng đầu năm 2025 – Công ty Công nghệ An ninh mạng Quốc gia Việt Nam (NCS).
- [2] BKAV (2025): Chương trình Đánh giá an ninh mạng và Tổng kết thiệt hại kinh tế do virus máy tính – Tập đoàn Công nghệ BKAV.
- [3] Viettel Threat Intelligence (2025): Báo cáo Nguy cơ mất an toàn thông tin (Quý 3/2025) – Viettel Cyber Security.
- [4] Cisco (2024-2025): Báo cáo Chỉ số Mức độ sẵn sàng về An ninh mạng (Cybersecurity Readiness Index) toàn cầu.
